Tamegroute aardewerk, 1000 tinten groen

Aardewerk en keramiek kennen een eeuwenoude traditie in Marokko en vullen de souks met kleurrijke ontwerpen. Maar de prachtige groene exemplaren uit Tamegroutezijn een echte streling voor het oog. Stoer maar toch verfijnd met kleine typerende imperfecties die elk stuk uniek maken. Nieuwsgierig naar het artisanale productieproces vroegen we Conny Hofmans, Marokko fan en amateurfotografe, om voor ons op pad te gaan. Op zoek naar het verhaal achter de schalen, borden, kommetjes en karaffen die onze winkel sieren.

Tamegroute, laatste plaats voor de woestijn

Tamegroute ligt in het zuiden van Marokko, net voor de immense Sahara. In het Berbers betekent Tamegroute ‘laatste plaats voor de woestijn’. Het stadje ontstond in de 6de eeuw en is één van de oudste stadjes in Marokko. Het was de laatste stopplaats van de bekende handelskaravanen die met hun kamelen de tocht door de woestijn naar Timboektoe aanvatten.

7 ovens en 7 pottenbakkers families

Het stadje is niet moeilijk te vinden: rookpluimen, afkomstig van de ovens, wijzen de weg naar het pleintje waar de ateliers zijn. De winterzon werpt een warme gloed over het plein. Mannen zijn druk in de weer en het bakken van het aardewerk is in volle gang.

Op het plein bevinden zich 7 ovens, 7 ovens voor 7 pottenbakkersfamilies. Elke familie heeft 1 oven én een atelier uit leem opgetrokken. Ieder gezinslid heeft zijn eigen taak en specialisatie. De kunst van het pottenbakken wordt overgedragen van generatie op generatie.

Van klei tot uniek aardewerk

Het hele productie proces bestaat uit verschillende stappen die allen zeer zorgvuldig worden uitgevoerd.

Hompen klei worden met karren vanuit de bedding van de Draa rivier naar de draai-ateliers gebracht. Voor elk atelier is een kuil waarin de klei wordt vermengd met water. Daarna wordt de klei uitgestreken op de grond om het vocht te laten verdampen. Een ervaren pottenbakker weet precies wanneer de klei goed kneedbaar is.

Als de klei perfect is, begint de pottenbakker te draaien. In elk atelier is een gat in de grond waarin de pottenbakker tot aan zijn middel inzit. Urenlange sessies aan draaitafels volgen. Homp na homp wordt gekneed en getemd. Het neuriën van de draaitafels gaat uren door. De klei versmelt met de handen van de meesters en wordt langzaam gevormd tot schalen, bekers, vazen…

Het gedraaide aardewerk wordt eerst 24u binnen en daarna buiten uitgestald om te drogen. In de winter duurt het drogen veel langer dan in de hete zomer.

De draaier brengt hier en daar kleine correcties aan terwijl het aardewerk nog kneedbaar is.

Een bijzondere groene kleur

Omdat Tamegroute aardewerk maar één keer gebakken wordt, wordt het glazuur aangebracht vóór het de oven ingaat. Het glazuur bestaat uit 80% mangaan, 19% silicium en 1% koper. Het is juist die 1% koper die samen met de unieke klei uit de Draa Rivier zorgt voor de karakteristieke groene kleur. Een andere kleisoort met hetzelfde glazuur zou niet hetzelfde resultaat geven. Soms wordt koper vervangen door ijzeroxide om een meer bruin/olijfkleurig resultaat te bekomen.

Elk stuk aardewerk wordt met de hand ondergedompeld en gedroogd in de zon. Het glazuur heeft nu een matte blauw-grijze kleur. Pas na het bakken in hoge temperaturen verandert de kleur in het typische groen.

Bakken aan hoge temperaturen

Ondertussen worden de ovens klaargemaakt. Palmtakken, houtkrullen en zaagsel worden aangebracht. De scheiding tussen de verschillende stukken aardewerk gebeurt door middel van triangels. Als de oven helemaal vol is, wordt hij met leem hermetisch afgesloten. De stoker voert langzaam de temperatuur op. Dit is zeer belangrijk om het vocht in de klei langzaam te laten verdampen. Boven op de oven houdt een man het proces nauwlettend in de gaten. Hij kan bijsturen door de rookgaten af en toe af te sluiten. Wanneer de groene kleur goed te zien is, worden er houtkrullen toegevoegd om de temperatuur te laten stijgen. Op het hoogtepunt is de oven verhit tot 1200 graden. Hoe hoger de temperatuur, hoe duurzamer het aardewerk.

Wanneer het aardewerk goed gebakken is laat men de oven beetje bij beetje uitgaan. Ondertussen gaat het bakproces verder. 24 uur daarna smeult het vuur nog steeds en is de oven nog warm. Wanneer alles genoeg afgekoeld is, breekt men de oven terug open.

Vakmanschap 

Het hele proces is gebaseerd op puur vakmanschap. Alles wordt op het gevoel gedaan, een gevoel dat gebaseerd is op jarenlange ervaring, van vader op zoon, generaties lang. In heel het proces komt er geen enkel modern toestel noch thermometer aan te pas.

Elk stuk is uniek

Een aardewerk stuk uit Tamegroute is uniek. De kleur en de vorm is nooit helemaal hetzelfde. Nergens anders ter wereld vind je hetzelfde resultaat. De plaats in de oven, de exacte samenstelling van het glazuur, de hitte van de oven, de techniek van de draaier, de manier van stapelen … allemaal elementen die het resultaat beïnvloeden.

Tamegroute aardewerk zijn echte pronkstukken in huis. Simpel, praktisch, decoratief en gemaakt voor dagelijks gebruik! Wij worden helemaal blij van al dat kleurrijk moois!

Foto’s Tamegroute © Conny Hofmans voor Couleur Locale – Laatste Foto © Couleur Locale/Jeltje Janmaat