Gedurende onze reizen door Afrika hebben we al heel wat prachtige gebruiksvoorwerpen van de Toeareg bijeengesprokkeld. Stuk voor stuk unieke items, elk met een verhaal. Maar wie zijn deze mysterieuze nomaden eigenlijk die al sinds mensenheugenis in de Sahara wonen en zo tot onze verbeelding spreken?

Blauwe mannen, indigo en Inaden

We kennen ze vooral van hun indigo sluiers, die door de mannen worden gedragen. Mannen bedekken hun gezicht vanaf de late puberteit in gezelschap van andere vrouwen, behalve voor hun echtgenoot of vriendin. De traditionele gezichtssluier is geverfd met natuurlijke indigo, die blauw afgeeft op het gezicht. Hiervan komt de bekende benaming ‘Blue men of the Sahara’ of ‘Men of the Veil’.

“HET ZOU EVEN ONEERVOL ZIJN VOOR EEN MAN OM ZIJN GEZICHTSSLUIER NIET TE DRAGEN, ALS OM ZIJN BROEK NIET TE DRAGEN.”  CHARLES DE FOUCAULT

De Toearegs beheersten eeuwenlang de karavaanroutes dwars doorheen de woestijn. Ze speelden een grote rol in de slavenhandel en verhandelden o.a. dadels, zout, saffraan, goud en glas. Ze genieten ook een krijgshaftige reputatie en kennen een kastenstelsel.

De ‘Inaden‘ is de kaste van de ambachtslui die onderaan de samenleving leven. Inaden is een gesloten kaste, ambachtsman, -vrouw ben je bijgevolg van bij de geboorte en voor het leven. Ze geloven dat het vakmanschap in het bloed zit en niemand buiten de familie mag zich aan het werk wagen. Hun meest prestigieuze werk is een gedecoreerd lederen dromedaris zadel.

Na leder is hout het belangrijkste materiaal in het dagelijkse leven in de Sahara. Hout wordt gebruikt voor de constructie van nomadententen maar ook voor talloze gebruiksvoorwerpen.

Nomaden, kamelen en bagagedragers

Voor de Toeareg is de Sahara hun thuis. Vrijheid staat boven alles, ze gaan waar ze willen en wanneer ze willen. Ze houden geen rekening met grenzen noch paspoorten.

Hun transportmiddel bij uitstek is de kameel. Wanneer ze hun tenten verhuizen gebruiken ze een soort draagstoel, palanquin, die ze op de kameel plaatsen.  Een palanquin bestaat uit 4 houten stokken ‘ame ssaqqab‘, die dan weer verbonden zijn met dwars latten door middel van geiten- of kamelen leder. In deze draagstoel zit de vrouw des huizes, met de kleine kinderen en lammeren.

De draagstoel heeft een dubbele rol, in de tent wordt hij omgedraaid en dient hij als platform om eten en persoonlijke dingen op te bergen. De 4 houten stokken van elke palanquin (bagagedragers) zijn gegraveerd met eenvoudige geometrische motieven. Een uniek verzamelobject voor je huis.

Toeareg vrouwen, tenten en piketten

Achter de eeuwenoude tradities van de Toeareg schuilt een progressieve cultuur die ons westerlingen zelf doet blozen. De Toeareg vrouw mag meerdere seksuele partners hebben voor het huwelijk, als het maar discreet gebeurt. Ze hoeft geen sluier te dragen en bezit de tent en het vee. Ze wordt gerespecteerd door de mannen en haar mening wordt hoog ingeschat.

De tent van de moeder is het hart van de familie. Ze bestaat uit matten en geitenvellen die aan elkaar genaaid worden. De tent wordt met tentpiketten in het zand verankerd. Elke piket heeft zijn eigen functie en design.

4 ‘Ehel‘ piketten worden geplaatst binnenin de tent om de muur matten ‘eseber‘ vast te houden. Deze mat wordt geplaatst rond het bed om privacy te creëren.

Daarnaast heb je ook de gevorkte steunen ‘tigettewin‘, die worden gebruikt om kledij en lederen tassen aan te hangen, of als ondersteuning van een andere staaf die het kamelenzadel draagt in de tent.

De ingang van de tent, wordt gedragen door 2 bij elkaar passende piketten ‘Igem‘.

Al deze prachtige gebruiksvoorwerpen zijn gemaakt van extreem hard hout. Ook hier zijn de geometrische figuren als het ware de handtekening van de Toeareg. Ze zijn de meesters van geometrisch abstract designs. Wij zijn verzot op hun eenvoud, bijzonder details en natuurlijke warme kleur.

Gierst, vijzels en kalebassen

Eens per week komen de dorpen in de Zuidelijke Sahara tot leven op de plaatselijke markt. De kamelen vleien zich neer in het zand en er wordt met humor onderhandeld. De karavanen die uit het Noorden komen tonen hier hun waar. Zout en dadels worden verhandeld voor gierst. Gierst werd al in de vroege geschiedenis verbouwd in Afrika en is nog steeds belangrijk basisvoedsel voor de Toearegs. In een kalebas wordt het graan schoongemaakt alvorens het tot meel te malen in een houten vijzel.

Het fijngestampte gierst samen met dadels, kaas en water zijn de ingrediënten van ‘eghajira’, een traditioneel recept. Wij hebben al een hele verzameling van die mooie grote houten vijzels. Op het terras zetten we er planten in, binnen worden ze verheven tot kunstobject.

Al deze unieke items reflecteren de schoonheid van deze fascinerende stam. Ze doen ons wegdromen naar de zee van zand, waar de wind en het zand de sporen uitwissen van haar bezoekers. Waar onder de broeierige zon één van Afrika’s laatste nomadische samenlevingen vecht voor hun voortbestaan. Waar met liefde, toewijding en vakmanschap unieke voorwerpen worden gemaakt die nu onze huizen sieren. En waar wij hopen ooit zelf, in een indigo sluier rond te dwalen.

Tuareg image © Serge Anton / other images © Couleur Locale (please do not use without our written permission)